หัวอ่าน (Tape Head) ในเครื่องเล่นเทปพกพา มีแบบไหนบ้าง

บล็อกที่แล้วผมเขียนถึงสเป็คเครื่องคร่าวๆ ว่ามันมีอะไรบ้างที่เราควรรู้ วันนี้มาเขียนถึง หัวอ่าน (Tape Head) ในเครื่องเล่นเทปพกพา ว่ามีแบบไหนบ้าง แต่ละแบบเป็นยังไง

แต่ก่อนจะไปอ่านผมขออกตัวก่อนผมเองก็ไม่รู้ว่าจริงๆแล้วปัจจุบันหัวอ่านพวกนี้ยังมีการพัฒนาอยู่หรือไม่ หรือยังมีรุ่นอื่นๆอีกมั้ยเอาเป็นว่าจะเขียนถึงเฉพาะที่เราพบเห็นได้บ่อยๆ และเน้นในรุ่นพกพานะ เพราะผมเองตอนนี้ไม่มีเครื่องตั้งโต๊ะที่พอจะให้เขียนถึง

หัวอ่าน (Tape Head) ในเครื่องเล่นเทปพกพา (Portable Cassette Players) เป็นส่วนประกอบสำคัญที่กำหนดคุณภาพเสียง เพราะมันทำหน้าที่อ่านสัญญาณแม่เหล็กจากเทปคาสเซ็ตต์และแปลงเป็นสัญญาณไฟฟ้าเพื่อส่งไปยังวงจรขยายเสียง (amp) หัวอ่านมีหลายประเภทที่ใช้ในเครื่องเล่นเทปพกพา ซึ่งแตกต่างกันในด้านวัสดุ คุณภาพเสียง และความทนทาน

หัวอ่าน (Tape Head) มีกี่แบบ? ในเครื่องเล่นเทปพกพา หัวอ่านที่ใช้โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลัก ตามวัสดุและโครงสร้าง (โดยเน้นที่รุ่นพกพา ไม่รวม deck สเตชันนารี่ระดับสูงอย่าง Nakamichi)

Ferrite Head

• ลักษณะ: ทำจากวัสดุ ferrite (เหล็กออกไซด์) ซึ่งเป็นวัสดุราคาถูกและทนทาน
• พบใน: เครื่องเล่นเทปพกพาราคาประหยัดหรือรุ่นเก่ามาก (เช่น Walkman รุ่นแรก ๆ ในยุค 1980s หรือเครื่องจีนราคาถูก)
• สเป็คทั่วไป:
  • Frequency Response: ~50Hz – 10,000Hz (แคบ)
  • Signal-to-Noise Ratio (S/N): ~45-50dB (มี noise เยอะ)
  • ความทนทาน: สูงมาก ไม่ค่อยสึก แต่ magnetization สะสมง่าย
• ข้อดี: ทนทาน ราคาถูก ผลิตง่าย
• ข้อเสีย: คุณภาพเสียงต่ำ เสียงทึบ (muffled) ขาด detail โดยเฉพาะย่านสูง (high frequencies) ไม่เหมาะกับเทป Type II-IV

Permalloy Head

• ลักษณะ: ทำจากโลหะผสมนิกเกิลและเหล็ก (Ni-Fe) มีความไวแม่เหล็กดีกว่า ferrite
• พบใน: เครื่องเล่นพกพาระดับกลาง เช่น Sony Walkman รุ่นกลาง ๆ (เช่น WM-EX series, WM-EQ2) หรือ We Are Rewind
• สเป็คทั่วไป:
  • Frequency Response: ~30Hz – 12,500Hz (ดีขึ้น)
  • S/N Ratio: ~50-55dB
  • ความทนทาน: ปานกลาง สึกเร็วกว่า ferrite แต่ให้เสียงดีกว่า
• ข้อดี: เสียงสมดุล เก็บ detail ได้ดี รองรับเทป Type I-II ได้ดี
• ข้อเสีย: สึกง่ายถ้าใช้เทปคุณภาพต่ำ ต้องทำความสะอาดบ่อย

Amorphous Head

• ลักษณะ: ใช้โลหะผสม amorphous (โครงสร้างไม่เป็นผลึก) เช่น amorphous cobalt หรือ nickel alloy มีความไวแม่เหล็กสูงและลด distortion
• พบใน: เครื่องเล่นพกพาระดับสูง เช่น Sony Walkman Professional (WM-D6C) หรือรุ่นใหม่สมัยใหม่ เช่น Fiio CP13
• สเป็คทั่วไป:
  • Frequency Response: ~30Hz – 15,000Hz (กว้างขึ้น)
  • S/N Ratio: ~55-60dB (สะอาดกว่า)
  • ความทนทาน: ปานกลางถึงสูง สึกช้ากว่า permalloy
• ข้อดี: เสียงชัดเจน คม ดึง detail จากเทป Type II-IV ได้ดี
• ข้อเสีย: ราคาแพงกว่า และถ้าเทปคุณภาพต่ำจะ amplify ข้อบกพร่อง (เช่น tape hiss)

Sendust Head (หายากในเครื่องพกพา)

• ลักษณะ: ทำจากโลหะผสม sendust (Al-Fe-Si) มีความแข็งและไวแม่เหล็กสูง มักใช้ใน deck ระดับสูงมากกว่า
• พบใน: เครื่องเล่นพกพาระดับท็อปสุด (เช่น Sony WM-DD9) หรือ deck สเตชันนารี่ ไม่ค่อยพบในรุ่นทั่วไป
• สเป็คทั่วไป:
  • Frequency Response: ~20Hz – 18,000Hz (ดีที่สุดในเทป)
  • S/N Ratio: ~60dB+
  • ความทนทาน: สูงมาก สึกช้า
• ข้อดี: เสียงดีเยี่ยม dynamic range กว้าง รองรับเทป Metal (Type IV) ได้เต็มประสิทธิภาพ
• ข้อเสีย: ราคาแพงมาก หายากในเครื่องพกพา